Το “error” είναι αυτό που είναι ενάντια στον κανόνα

Συνέντευξη με τον Ορέστη Λάζο - Μέρος Β' 

Της Ζωής Οικονόμου, Ειρήνης Πλιάτσικα και Κατερίνας Βουγιούκα

Επιμέλεια Ειρήνη Πλιάτσικα και Κατερίνα Βουγιούκα

Φωτογραφίες Βαρβάρα Παπασπανοπούλου

Video games, βία, σύμβολα που καίγονται και αναγεννιούνται είναι όσα μας παρουσιάζει στην ατομική του έκθεση ο Ορέστης Λάζος. Μας μιλάει για τη σχέση τεχνολογίας –τέχνης, τις δυσκολίες που αντιμετώπισε για να ολοκληρώσει τα έργα του και τη συνεργασία του με τον επιμελητή του Δημήτρη Μιχάλαρο.  

Για ποιο λόγο χρησιμοποιείς τη σημαία και το φαντάρο, είναι δυο αρκετά ισχυρά σύμβολα. Στο δικό μου μυαλό είναι η ίδια κατηγορία.

Εγώ το βλέπω λίγο διαφορετικά. Εντάξει είναι σύμβολα. Η σημαία γενικά με εξιτάρει πάρα πολύ. Τι μπορεί να σημαίνει δηλαδή ένα κομμάτι πανί που το χρωματίζεις και του δίνεις δύο σχήματα. Πολύ βασικά τι μπορεί να σημαίνει για τον καθένα ξεχωριστά. Είναι και γενικά όλη αυτή η σημασιολογία με τα σύμβολα και ειδικά στην Ελλάδα που είναι πάρα πολύ ισχυρό αυτό το στοιχείο. Σε όλες τις εποχές. Η σημαία παίζει έναν πολύ σημαντικό ρόλο και είναι συνδεδεμένη με την ιστορία της Ελλάδας. Άλλοι λαοί και άλλες χώρες μπορεί να μην έχουν τέτοια σύνδεση με τη σημαία. Μπορεί να μην σημαίνει και τίποτα. Ενώ εδώ σε κάθε μπαλκόνι υπάρχει και μία σημαία. Το συγκεκριμένο έργο κιόλας στο οποίο καίγεται και αναδημιουργείται η σημαία έχει πολύ ενδιαφέρον γιατί μέχρι τη μέση του βίντεο, είναι το πιο καθοριστικό σημείο εκεί που καίγεται εξ ολοκλήρου η σημαία. Είναι το πιο σημαντικό σημείο. Έχω ακούσει πολλά για το συγκεκριμένο έργο. Από τη μία πως τολμάς εσύ και καις τη σημαία, και από την άλλη αφού την έκαψες γιατί την ξαναφτιάχνεις. Έχει πολύ ενδιαφέρον όλο αυτό το πράγμα γιατί υπάρχει μετά η ανακούφιση και από τις δυο μεριές, υπάρχουν όλα μαζί, με έναν περίεργο τρόπο αυτό το έργο νομίζω ότι μιλάει σε όλους. Μέσα σε ένα λεπτό βίντεο γίνονται όλα αυτά τα πράγματα. Βλέπεις πως διχάζεται ο κόσμος. Ο φαντάρος ήταν και μια προσωπική εμπειρία. Ήταν κάτι το οποίο το σκεφτόμουν ότι θα το κάνω, πριν μπω φαντάρος. Ήθελα να κινηματογραφήσω όλη τη διάρκεια της σκοπιάς, να πάρω κάμερα μαζί μου να τη στήσω και να τραβήξω το πως την παλεύεις μέσα στη σκοπιά καταλαβαίνεις ότι είναι τόσο ανούσιο αυτό το πράγμα, το να κάθεσαι σε μία σκοπιά, Λες τι κάνω τώρα εδώ πέρα τι φυλάω.. Κανονικά είναι πιο μεγάλο το animation που έχει ο φαντάρος απλά για τις ανάγκες του cyber art space δεν το σήκωνε. 

Η επιλογή των έργων ήταν δική σου, ήταν του Δημήτρη Μιχάλαρου, ήταν μια συνεργασία;

Συνεργαστήκαμε με τον Δημήτρη Μιχάλαρο ώστε να επιλέξουμε και να παρουσιάσουμε ένα σύνολο έργων που επικεντρώνονται στην σχέση της τέχνης με την τεχνολογία μέσα από τα βιντεοπαιχνίδια. Τα περισσότερα έργα παρουσιάζονται για πρώτη φορά στο κοινό, ενώ υπάρχουν και δύο έργα τα οποία δημιουργήθηκαν για τις ανάγκες της έκθεσης, το Greek Taxi και το Reflections. Νομίζω ότι είναι μία ιδιαίτερη έκθεση το Κόδρα είναι από τα λίγα μέρη που θα μπορούσαν να φιλοξενήσουν κάτι τέτοιο.

Ποιο είναι το λάθος σε όλα αυτά;

Όλα είναι λάθος. Η χώρα, η πόλη, η στιγμή, η περίοδος, το μέρος, τα άτομα, τα έργα. Οι επιμελητές, οι καλλιτέχνες, οι εθελοντές όλα λάθος είναι, αλλά μάλλον όλα αυτά δημιουργούν ένα σωστό λάθος. Είναι όλα λάθος ρε παιδί μου. Καταρχήν είναι λάθος ο όρος “error”. Δεν είναι σφάλμα το “error”. Όπως το αντιλαμβάνομαι, και το ερμηνεύω εγώ, το “error” είναι αυτό που είναι ενάντια στον κανόνα. Είναι αυτό που έρχεται και εμποδίζει την κανονικότητα ας πούμε των πραγμάτων. Για παράδειγμα η πρώτη αναφορά στο error είναι με τη Γαλλική Επανάσταση, δηλαδή δεν την περιμένανε την επανάσταση και έρχεται η επανάσταση και είναι ενάντια στον κανόνα. Αυτό που θεωρούσαν ως κανονικό, έρχεται και τους το χαλάει. Προσπαθούν να βρουν λύση πως θα το αντιμετωπίσουν αυτό το πράγμα. Το απρόοπτο, το οποίο δεν μπορείς να το προβλέψεις, πάει κόντρα στον κανόνα, θα βρεις και άλλα τέτοια παραδείγματα ενάντια στον κανόνα αλλά δεν είναι λάθη. Είναι εμπόδιο στον κανόνα.

Σε ποιο κανόνα πας κόντρα μέσα από αυτά;

Σε πολλούς πάω κόντρα, για παράδειγμα με το Ελλάς Riot είναι η επανάσταση, είναι η εξέγερση, είναι κόντρα στον κανόνα της τάξης, ενώ θέλουμε τάξη, έρχεται η αταξία, να πάει κόντρα σε αυτό. Η κυκλοφοριακή συμφόρηση είναι error είναι λάθος. Η κυκλοφορία πρέπει να κυκλοφορεί.

Μιλάμε για την κανονικότητα, στην τέχνη υπάρχει κανονικότητα; Μέσα στο έργο σου με το εικονικό μουσείο καταρρίπτει όλη αυτή την κανονικότητα της τέχνης.

Δεν θα έπρεπε να υπάρχει, την επιβάλλουν. Επιβάλλουν κάποιους κανόνες στην τέχνη, οι οποίοι δεν υπάρχουν. Μέσα στο πλαίσιο του ακαδημαϊσμού ναι, από εκεί και ύστερα δεν υπάρχουν ούτε όρια ούτε κανόνες. Και αν υπάρχουνε ποιος τα ορίζει; Και αν υπάρχουν δεν τα δέχομαι. Εγώ λέω ότι δεν υπάρχουν. Κάποια πράγματα απλά τα έχουμε ορίσει για να μπορούμε να επικοινωνούμε και να μιλάμε  μια γλώσσα, να ξέρουμε για τι πράγμα μιλάμε. Έτσι το βλέπω εγώ. Για μένα όλο αυτό είναι ένας δικός μου προβληματισμός όσο ήμουν στο μεταπτυχιακό. Και εκεί άρχισα να αναρωτιέμαι και εγώ το τι είναι τέχνη, για τα μεγάλα έργα τέχνης, γιατί είναι μεγάλα έργα τέχνης και αν όντως είναι μεγάλα έργα τέχνης. Για τους μεγάλους καλλιτέχνες αν όντως είναι μεγάλοι καλλιτέχνες. Δεν έχω καταλήξει ακόμα, ακόμα το διαπραγματεύομαι. Το θέμα είναι ότι πλέον δεν θεωρώ τίποτα δεδομένο, ούτε καν το ότι μου παρουσιάζεται και μου πλασάρεται  ως τέχνη ότι πρέπει να το αποδεχτώ κιόλας. Ο καλλιτέχνης ορίζει μόνος του τα όρια μέσα στα οποία θα δημιουργήσει, και τα χρειάζεται αυτά τα όρια. Κανείς όμως δεν μπορεί και δεν πρέπει να επιβάλει όρια και κανόνες στην τέχνη.

Ποιο είναι το μεγαλύτερο σφάλμα της ζωής σου;

Όχι, δεν έχω κάτι. Τουλάχιστον δεν το βλέπω εγώ έτσι. Μπορεί να έχω κάνει αλλά δεν το βλέπω έτσι. Ότι έχω κάνει ήταν συνειδητές επιλογές οπότε αποδέχομαι τις επιλογές μου, οπότε και λάθος να ήτανε αναλαμβάνω την ευθύνη. Άρα δεν είναι  σφάλμα.